درخت آرزوها در شب یلدا بخت‌ها را می‌گشود | قاشق‌زنی، دریافت هدیه و دید و بازدید در بلندترین شب سال
تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۵۶۳۸۲
همشهری آنلاین - بهاره خسروی : در نخستین روز فصل زمستان، نیروی تاریکی رو به افول می‌رود و روشنایی گامی پیش می‌آید. به همین دلیل، ایرانیان در بلندترین شب سال دور هم جمع می‌شدند و آتش روشن می‌کردند و جشن می‌گرفتند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
مبارزه با نحسی شب«حسین پدرام» پژوهشگر تاریخ است و با تعریف این ماجرا می‌گوید: «یلدا در ایران باستان جشن پیروزی نور بر تاریکی بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بخش دیگر حکایت شب یلدا برگرفته از سبک زندگی کشاورزی و توجه ایرانی‌ها به گاه‌شمار است. پدرام با اشاره به این موضوع، درباره شب‌نشینی ماندگار ایرانیان توضیح می‌دهد : «با توجه به سبک زندگی مردم که اغلب کشاورز بودند، گاه‌شماری در زندگی آنها مهم بود. کشاورزانی که ۶ ماه تمام بی‌وقفه بر زمین خود مشغول کار و تلاش برای کاشت و برداشت محصول بودند با نخستین سوز سرما و آمدن زمستان چند ماه را فارغ از دغدغه زمین و محصول در خانه می‌ماندند تا به استقبال بهار و شکرگزاری بروند. آنها می‌توانستند به مدد طولانی شدن مدت زمان حضور خورشید، آسمان و روشنایی روز را بیشتر ببینند. همچنین با استراحت و خوردن خوراکی‌های خوشمزه و دیدار اقوام تا بهار و جشن نوروز سر کنند. »
واژه «قاشق‌زنی» در بیشتر اذهان یاد آور جشن چهارشنبه آخر سال و استقبال از بهار است. اما بازار این مراسم از شب یلدا داغ بود. پدرام دراین‌باره می‌گوید: «تعریف قصه‌ها و داستان‌های فولکلور و اجرای آیین‌های جالب که در دل هرکدام از آنها فلسفه خاصی نهفته بود از جذابیت‌های شب یلدا میان ایرانیان است. برای مثال، اجرای مراسم قاشق‌زنی و دریافت هدیه‌ای از دوستان و آشنایان در لباس ناشناس که در پایان به دیدار و صله رحم و از میان رفتن کدورت‌ها ختم می‌شد از بخش‌های جالب شب یلدا بود. البته این‌روزها از اجرای مراسم قاشق‌زنی فقط در چهارشنبه آخر سال یاد می‌شود. اما در شب یلدا هم این رسم اجرا می‌شده است.»
گره زدن لباس به درخت آرزوهادر روزگاری که خانه‌ها کاهگلی بودند و حیاط‌ها پر از باغچه‌های رنگارنگ و درختان تنومند و حوض‌های خوش نقش و نگار، طبیعت جزء جدا نشدنی زندگی بود و مردم برای رسیدن به بسیاری از آرزوها و حاجات قلبی خود به نمادهای طبیعت متوسل می‌شدند. یکی از این رسم‌های عامیانه، گره زدن لباس دختران به درختان در شب یلدا بود. پژوهشگر تاریخ از این رسم قدیمی چنین تعریف می‌کند: «قدیم‌ها در حیاط هر خانه‌ای یک درخت بود. به همین دلیل، برای برآورده شدن حاجات قلبی، به‌ویژه بخت‌گشایی دختران، در شب یلدا لباس آنها را به درختی در خانه گره می‌زدند. این مراسم شبیه رسم سبزه گره زدن در سیزدهمین روز بهار است که در گذشته بسیار مرسوم بود، اما به‌مرور در غبار فراموشی آیین‌های یلدا مانده است. »
روشن نگه‌داشتن آتشمیزبانی از نور مهم‌ترین رکن زنده نگه داشتن طولانی‌ترین شب سال میان ایرانیان باستان بود. در این میان، آتش به‌واسطه نور و گرمایی که داشت، یار کمکی شب زنده‌داری یلدا بود تا روز به سلامت راه خود را بازیابد. این باور عامیانه به‌مرور زمان تغییر کرد و در روزگار مدرن دیگری خبری از آتش نیست، اما در روزگار دوردست وضع فرق می‌کرد: «خوردن خوراکی‌های خوشمزه و پختن حلوا، آماده کردن آجیل مخصوص و شیرینی‌های ویژه و شام رنگین، البته بر اساس وسع هر خانواده، از بخش‌های پرطرفدار دورهمی‌های شب یلدا بود. از طرفی پوست آجیل، هندوانه و... برای روشن نگه داشتن و امتداد آتش استفاده می‌شد. »
قصه‌های بلندترین شب سالدر روزگاری که خبری از رسانه‌های جمعی کوچک و بزرگ نبود، این حافظه قدیمی‌ها و روایت‌های شفاهی بود که به‌عنوان یک رسانه آموزشی عمل می‌کرد. البته در این میان گلستان و بوستان سعدی، دیوان حافظ، ماجراهای امیر ارسلان نامدار، شاهنامه، تاریخ بیهقی و کلی داستان اساطیری و حکایت‌های شفاهی گره‌خورده با شب یلدا و روایت‌های بزرگان است. پدرام مهم‌ترین بخش دورهمی یلدا را خوانش قصه‌ها و داستان‌های عامیانه در جمع‌های خانوادگی می‌داند و می‌گوید : «یلدا فرصتی برای دورهمی همه اعضای خانواده محسوب می‌شد. دیدارهایی که کارکرد تربیتی داشت. در این گردهمایی خانوادگی، زوج‌ها جوان با هم آشنا می‌شدند و فرصت همزیستی پیدا می‌کردند و از طرفی، بسیاری از نکته‌های آموزشی مردان و زنان خانه در ارتباطات روزمره به‌راحتی به اهل خانه انتقال می‌یافت. نقل‌قول‌های قهوه‌خانه‌ای، نقالی، خواندن و تعریف کردن قصه‌های جذاب و عبرت‌آموز که همه اعضای خانواده بتوانند با آن ارتباط بر قرار کنند و درسی آموزنده بگیرند، محور این شب‌نشینی‌ها بود. »
هنوز سوز چله‌کوچک از راه نرسیده، کدبانوها با خشک کردن و ذخیره میوه‌های متنوع به استقبال شب یلدا و آماده کردن سورسات طولانی‌ترین شب سال می‌روند. کافی بود مخفیانه به کنج انباری‌ها و زیرزمین‌ها سرک بکشید تا با انواع خوراکی‌ها و میوه‌های خوشمزه‌ای مواجه شوید که دور از گزند و ناخنک زدن اهل خانه برای شب یلدا و میزبانی از مهمانان ذخیره شده بودند. کمک به نیازمندان با حفظ‌شان و آبروی آنها یکی از سنت‌های حسنه میان مردم تهران قدیم و هر خانواده‌ای بود.
«فاطمه ربیعی» از اهالی قدیمی محله سلیمانی با یادی از این موضوع می‌گوید : «پیمانه اول گونی برنج، بنشن و هر خوراکی دیگر را به نیت همسایه نیازمند محله کنار می‌گذاشتیم. این پیمانه‌ها وقتی به میزان قابل‌توجهی می‌رسید، حتما قبل از یلدا به‌دست فرد نیازمند می‌رساندیم تا در این شب ویژه، اگر مهمانی در خانه‌اش را زد، شرمنده نشود. درواقع با این کار برکت رزق و روزی خانه هم بیشتر می‌شد. »
قدیم‌ها در خانه‌ها که مثل امروز یخچال و انواع و اقسام اجاق‌های خوراک‌پزی نبود. از همان چله تابستان، خانم‌های خانه به فکر آماده کردن خوراکی‌های شب یلدا بودند. از طرفی، دسترسی به میوه‌های خشک‌شده، آجیل و خشکبار مثل امروز آسان نبود. » ربیعی با بیان این مطلب و یادی از مادر همسرش ادامه می دهد: «خدا رحمت کند! مادر همسرم زن مدیر و مدبری بود. او از چند روز مانده به شب یلدا برای پذیرایی و استقبال از مهمان‌ها کارها را میان اعضای خانه تقسیم می‌کرد. از همان فصل تابستان هر میوه‌ای را که در دسترس بود برای آجیل شب یلدا خشک می‌کردیم. تهیه شیرینی و شکلات مهم‌ترین بخش کار برای این شب بود و هر خانمی با پختن بهترین شیرینی برای مهمانان دوست داشت مهارت و سلیقه‌اش را محک بزند. »
به گفته این همسایه قدیمی، تهیه لباس نو برای بچه‌ها، زغال و خاک زغال برای کرسی و سماور و شست‌وشوی ملحفه‌های لحاف‌کرسی با لاجورد از دیگر کارهای مهم هر خانه برای استقبال از شب یلدا بود.
بردن هدیه برای تازه‌عروس و دامادها از بخش‌های پرهیاهو و جذاب شب یلدا برای خانواده بود. ربیعی با بیان این مطلب از رسم جالب بافت جوراب پشمی برای دامادها یاد می‌کند: «معمولا از طرف خانواده داماد برای هدیه شب یلدا لباس، طلا و میوه را در طبقی می‌چیدند تا به‌عنوان شب چلگی به خانه نوعروس بفرستند. البته در این میان، مادرزن‌ها هم حسابی هوای دامادشان را داشتند و برای حفاظت از او در برابر سرما جوراب پشمی، شال و کلاهی را که خودشان بافته بودند، هدیه می‌دادند.»
کد خبر 728822 برچسب‌ها مجله یلدا شب یلدا تهران قدیم پاییز هویت شهری منطقه ۱۰ همشهری محله زمستان تهرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: مجله یلدا شب یلدا تهران قدیم پاییز هویت شهری منطقه ۱۰ همشهری محله زمستان تهران شب یلدا ترین شب سال شب یلدا خوراکی ها قاشق زنی خانه ها قصه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۵۶۳۸۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مبلغ ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای طرح های آبفا درمازندران
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مازندران، ذوالفقار مهدی زاده با اشاره به برنامه‌هایی که وزارت نیرو به مجلس ارائه داد،افزود: اجرای طرح‌های اولویت‌دار در سطح کشور بالغ بر یک میلیون و ۲۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز طرح‌های تصفیه فاضلاب به عنوان برنامه این وزارتخانه به مجلس اعلام شد.
وی در بازدید از طرح‌های نیمه کاره تصفیه خانه فاضلاب شهر‌های نوشهر، چالوس و بابل اظهار داشت: این طرح‌ها به صورت مستمر و هفتگی در سطح وزارتخانه رصد وکنترل می شود که تعدادی از این طرح‌های ما در استان مازندران هستند از جمله تصفیه خانه فاضلاب شهر‌های چالوس نوشهر است.
مهدی زاده در باره بازدید از تصفیه خانه نوشهرو چالوس گفت: ما در این تصفیه خانه ۱۲ هزار متر مکعب در شبانه روز برنامه توسعه تصفیه خانه داریم که مقرر شده تا شهریور ماه امسال این پروژه آماده آبگیری و وارد مدار بهره‌برداری شود.
وی همچنین در ادامه بازدید از تصفیه خانه نیمه کاره و ایستگاه پمپاژ کاظم بیگی شهربابل گفت: درمحله شهید کاظم بیگی تصفیه خانه فاضلاب بابل و طرح‌های متنوعی در این شهر تعریف شده است که قرار شد در جریان این بازدید ما اقدامات لازم را در خصوص تامین اعتبار طرح‌ها ارزیابی شودکه پروژه‌ها،طرح های با کیفیتی هستند.
معاون مهندسی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در ادامه بیان داشت: در طرح‌های اجرا شده بایستی ما به لحاظ مالی و تامین نقدینگی در مجموعه وزارت نیرو کمک کنیم و در طرح‌های توسعه ای آبفا به ویژه طرح‌های آبرسانی و همچنین مجتمع‌های روستایی و طرح‌های جهاد آبرسانی هم نگاه ویژه داریم.
مهدی زاده از طرح جهاد آبرسانی روستایی خبر داد: وگفت: طراحی آبرسان روستایی برنامه وزارتخانه ۱۰ هزار روستا در قالب طرح جهاد آبرسانی قرار دارند که تا انتهای سال ۱۴۰۲تعداد ۵۰۰۰ روستاها وارد مدار بهره‌برداری شده مقرر شده امسال هم ۵۰۰۰ روستای دیگر را در سطح کشور و در سطح استان‌ها و حمایت‌های دولت وارد مدار بهره‌برداری کنیم.
وی در ادامه افزود: فعالیت‌های بسیار خوب و ارزشمندی در سطح استان چه در پروژه‌های آبرسانی روستایی چه در پروژه‌های فاضلاب چه در پروژه‌های آبرسان شهری صورت پذیرفته با فعالیت خوبی که انجام دادن امسال با کمترین تنش آبی پشت سر گذاشته که نتیجه زحمات همکاران مان هست.
وی از اعتبار به پایان رساندن پروژه‌های نیمه کاره استان مازندران گفت: چیزی در حدود ۶۰۰ میلیارد تومان هم اعتبار امسال در سال ۱۴۰۳ برای طرح‌های فاضلاب پیش بینی شده که امیدواریم از سایر ردیف‌های قانونی از محل اعتبارات ماده ۵۶ هم بتوانیم منابع مالی بیشتری را برای تسریع در اجرای طرح ایجاد کنیم ما هفت طرح راکه اعتبار برایشان پیش بینی شده بوده چیز در حدود ۶۰۰ میلیارد اعتبار فقط در پیوست قانون داریم که البته با ابلاغیه‌های طی سال همچنین سایر ردیف‌های قانونی کمک خواهیم کرد
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد